Η ιστορία του Ασύρματου η συνοικία (όνειρο) που γυρίστηκε και η ομώνυμη ταινία

Γράφει ο Eλευθέριος Γ. Σκιαδάς

Συνοικισμό Ασυρμάτου ή Ασύρματο ή Ατταλιώτικα αποκαλούσαν και αποκαλούν οι ντόπιοι την όμορφη γειτονιά που απλώνεται κάτω από τον περιφερειακό του Φιλοπάππου. Ένας συνοικισμός που συμπληρώνει ενενήντα χρόνια ζωής. Η ιστορία του βγαλμένη από τους καημούς και τα προβλήματα των πρώτων οικιστών, οι οποίοι ξεριζώθηκαν από την Αττάλεια και την Αλάια της Μικράς Ασίας και αναζήτησαν την τύχη τους στην πρωτεύουσα της πατρίδας. Τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922) ακολούθησαν δύσκολα και σκληρά χρόνια για τον Ελληνισμό. Περισσότερο σκληρά για τους εκατοντάδες χιλιάδες ξεριζωμένους.
Περίπου 800 οικογένειες βρέθηκαν στο παλαιό λατομείο του Φιλοπάππου, κοντά στη Σχολή Ασυρμάτου του Ναυτικού. Το κοίλωμα του σκαμμένου βράχου είχε έκταση περίπου 30 στρεμμάτων. Χρησιμοποιήθηκαν χωματόπλινθοι, λαμαρίνες, γκαζοντενεκέδες, σανίδια από παλιές κάσες, ψευτοκαδρόνια και ό,τι άλλο οικοδομήσιμο υλικό μπορούσε να βρεθεί για την εξασφάλιση της προσωρινής στέγης. Έτσι, πάνω στο βράχο πρόβαλαν οι τρώγλες του Συνοικισμού Ασυρμάτου.
Οι πρώτοι κάτοικοί του πέρασαν τη ζωή τους κάτω από συνθήκες φτώχειας και ανέχειας. Πολλές φορές και αντιδράσεων. Τα χρόνια όμως πέρασαν και ο Ασύρματος και η πόλη των Αθηνών απορρόφησαν τα γραφικά ανατολίτικα πολιτισμικά χαρακτηριστικά των Ατταλιωτών. Λίγα απομεινάρια θυμίζουν πλέον την παρουσία και τις περιπέτειές τους.

Τα σπίτια του Συνοικισμού του Ασυρμάτου πάνω στον βράχο. Φωτογραφικό τεκμήριο από τον Τύπο της εποχής των αρχών της δεκαετίας του 1930.

Η προέλευση της ονομασίας του Συνοικισμού
Με το πέρασμα των χρόνων πολύτιμα στοιχεία παρασύρθηκαν από τη φτώχεια και την ταλαιπωρία που έζησαν όσοι εγκαταστάθηκαν στο παλιό νταμάρι. Τα τελευταία στοιχεία σκεπάστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του ’80, όταν το κομμάτι εκείνο επιχωματώθηκε και φυτεύτηκε. Η ονομασία ΑΣΥΡΜΑΤΟΣ προήλθε από τον παρακείμενο Ασύρματο του Ναυτικού, ο οποίος εξυπηρετούσε τη Σχολή Πολέμου του Πολεμικού Ναυτικού, όπου εκπαιδεύονταν όσοι προβιβάζονταν σε ανώτερους βαθμούς, ενώ στεγαζόταν και η Σχολή Τηλεγραφητών-Ασυρματιστών. Οι λιθόκτιστες εγκαταστάσεις της Σχολής είχαν δημιουργηθεί στις αρχές του 20ού αιώνα και κάλυπταν μεγάλο μέρος του τμήματος που περιλαμβάνεται μεταξύ της οδού Τρώων και του περιφερειακού του Φιλοπάππου. Υπήρχε μόνον ένα μικρό τμήμα της σημερινής οδού Καλλισθένους, το οποίο οδηγούσε στην είσοδο των εγκαταστάσεων, όπως φαίνεται και στο σχέδιο που παραθέτουμε. Η μεγάλη αντένα του Ασύρματου βρισκόταν απέναντι στον λόφο και σε μεγάλο ύψος ώστε να είναι εφικτή η επικοινωνία με τα πλοία.

Προσφυγικές κατοικίες στην περιοχή του Ασυρμάτου, δυτικά του λόφου του Φιλοπάππου.

Οι δρόμοι και οι παράγκες
του Συνοικισμού Ασυρμάτου
Δρόμοι μόλις ένα μέτρο. Το ύψος των «σπιτιών» το πολύ δύο μέτρα και οι εσωτερικές διαστάσεις κάθε παράγκας 1,5 – 2 μέτρα. Εκεί επιβίωναν από τρία μέχρι επτά άτομα. Οι μισοί σε κρεβάτια, τα οποία αποτελούνταν από δύο στρίποδα, μερικές τάβλες και παμπάλαιες κουρελούδες, και οι άλλοι μισοί κάτω από τα κρεβάτια! Κουζίνες δεν υπήρχαν. Μαγείρεμα σε πρόχειρη πυροστιά, στη μέση του χωματένιου δαπέδου. Αντί για παράθυρα, πόρτες και σκεπές, σκουριασμένοι και τρυπημένοι γκαζοντενεκέδες. Τέσσερα δημοτικά αποχωρητήρια για 3.000 ανθρώπους. Οκτακόσιες οικογένειες σε 30 στρέμματα για τρεις ολόκληρες δεκαετίες!
Οι γυναίκες ανεβοκατέβαιναν τα κρημνώδη μονοπάτια, ανάμεσα στις παράγκες για να μεταφέρουν τα σκουπίδια έξω από το συνοικισμό ή τις στάμνες με το νερό από την κοινή βρύση.

Λεπτομέρεια από ανέκδοτο υπηρεσιακό χάρτη που δείχνει με ακρίβεια την περιοχή του Ναυτικού Ασυρμάτου που περικλειόταν από τις οδούς Τρώων και Καλλισθένους. Ο περιφερειακός δεν είχε ακόμη δημιουργηθεί.

Δείτε περισσότερα στο: mikros-romios.gr