ΝΟΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ: Ηχηρό χαστούκι στον Ερντογάν από τους BRICS-Εταιρική σχέση αντί για ένταξη

Γράφει ο Νότης Μαριάς

Ολοκληρώθηκε μετά βαΐων και κλάδων η 16^η Σύνοδος Κορυφής των BRICS στο Καζάν της Ρωσίας το διάστημα 22-24 Οκτωβρίου 2024 εκδίδοντας Διακήρυξη 33 ολόκληρων σελίδων που θα αναλύσουμε σε προσεχές άρθρο μας μιας και σήμερα θα επικεντρωθούμε στο νέο χαστούκι που έφαγε ο Ερντογάν από τους BRICS καθώς αντί για την πολυδιαφημισμένη τουρκική ένταξη στον εν λόγω σημαντικό Οργανισμό του Παγκόσμιου Νότου τελικά έμεινε στον προθάλαμο παίρνοντας απλά μια εταιρική σχέση.

Βέβαια δεν είναι η πρώτη φορά που η Τουρκία «έφαγε πόρτα» από τους BRICS καθώς το ίδιο έγινε και στην περσυνή 15^η  Σύνοδο Κορυφής του Οργανισμού στο Γιοχάνεσμπουργκ στα τέλη Αυγούστου του 2023 όπως αναλύσαμε ήδη (www.notismarias.gr 26/8/2023).

Εκεί ενώ η Τουρκία έμεινε εκτός νυμφώνος  τελικά οι BRICS αποφάσισαν να εντάξουν 6 άλλες χώρες, δηλαδή την Αργεντινή, τη Σαουδική Αραβία, την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αιθιοπία και το Ιράν.  Τελικά μετά την εκλογή του στον προεδρικό θώκο ο νεοφιλελεύθερος Μιλέι επέσυρε την ένταξη της Αργεντινής από τους BRICS στα τέλη Δεκεμβρίου 2023 (www.bbc.com 29/12/2023).

Να σημειωθεί βεβαίως ότι η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ήταν ήδη μέτοχοι της Νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας, άλλως BRICS Bank, που είχε ήδη ιδρύσει το μπλοκ (www.dw.com 23/8/2023), ενώ η Αιθιοπία που είχε μάλιστα υποβάλλει τυπικά αίτηση ένταξης στους BRICS (https://sowetanlive.co.za 30/6/20230), λίγο πριν γίνει δεκτή η αίτηση ένταξής της  στους  BRICS  είχε πετύχει την αναστολή πληρωμής σημαντικού ποσού εξωτερικού της χρέους για το 2023/2024 προς την Κίνα (https://www.reuters.com 24/8/2023).

Μάλιστα τα 5 αυτά νέα μέλη αφού κυριολεκτικά στρογγυλοκάθισαν στο τραπέζι της Συνόδου Κορυφής στο Καζάν, άρχισαν να θέτουν προσκόμματα στην μελλοντική διεύρυνση των BRICS με νέα μέλη.

Πάντως για την Τουρκία αυτό που προέκυψε από σχετική αποκάλυψη της Bild ήταν ότι η Άγκυρα έμεινε εντός BRICS μετά από βέτο της Ινδίας η οποία είναι εξαιρετικά ενοχλημένη από τη στενή σχέση της Τουρκίας με το Πακιστάν (www.duvarenglish.com 24/10/2024).

Σε κάθε περίπτωση εμείς από την πλευρά μας με σχετικό άρθρο προ μηνός (www.notismarias.gr 9/9/2024) είχαμε επισημάνει έγκαιρα ότι παρά την πρόθεση του Ερντογάν να το παίξει «και με τον αστυφύλαξ και με τον χωροφύλαξ», δηλαδή και με τη Δύση και με τους BRICS, «η Ινδία αλλά και η Βραζιλία ήταν ιδιαίτερα επιφυλακτικές στην διεύρυνση των BRICS», με τη Βραζιλία μάλιστα να δηλώνει ότι ήταν αδύνατον «με τη μία» να δεχθούν στους BRICS  23 νέα μέλη» (www.dw.com 23/8/2023).

Έτσι τελικά στο Καζάν πρυτάνευσε η επιλογή να δοθεί καθεστώς «εταίρων» και όχι «μελών» σε δεκατρείς χώρες στις οποίες περιλαμβάνονται η Αλγερία, το Βιετνάμ, η Βολιβία, η Ινδονησία, το Καζακστάν, η Κούβα, η Λευκορωσία, η Μαλαισία, η Νιγηρία, η Ταϊλάνδη, η Τουρκία, η Ουγκάντα και το Ουζμπεκιστάν (www.bbc.com 24/10/2024).

Με τον τρόπο λοιπόν αυτόν συγκροτείται η νέα πλατφόρμα συνεργασίας των BRICS plus.

Είχε προηγηθεί η ομιλία του κινέζου ηγέτη Σι Τζινπίνγκ ο οποίος επισήμανε χαρακτηριστικά ότι «υπό το πρίσμα της ανόδου του Παγκόσμιου Νότου, θα πρέπει να ανταποκριθούμε ευνοϊκά στις εκκλήσεις από διάφορες χώρες για ένταξη στους BRICS. Θα πρέπει να προωθήσουμε τη διαδικασία επέκτασης των μελών των BRICS και τη δημιουργία ενός μηχανισμού κράτους-εταίρου και να ενισχύσουμε την εκπροσώπηση και τη φωνή των αναπτυσσόμενων χωρών στην παγκόσμια διακυβέρνηση» (https://english.news.cn 23/102024)

Στο πλαίσιο αυτό στο σημείο 5 της Διακήρυξης του Καζάν οι ηγέτες του Οργανισμού  αφού χαιρετίζουν το σημαντικό ενδιαφέρον των χωρών του Παγκόσμιου Νότου για τους BRICS τονίζουν ότι εγκρίνουν τη δημιουργία ενός νέου μηχανισμού, μιας νέας «Κατηγορίας», αυτής των «κρατών-εταίρων» καθώς πιστεύουν ακράδαντα ότι η επέκταση της εταιρικής σχέσης των BRICS με τις αναδυόμενες/αναπτυσσόμενες χώρες θα συμβάλλει περαιτέρω στην ενίσχυση του πνεύματος αλληλεγγύης και της αληθινής διεθνούς συνεργασίας προς όφελος όλων (https://static.kremlin.ru/media 23/10/2024).

Έτσι η Τουρκία έμεινε πλέον στον προθάλαμο των BRICS και η μόνη παρηγοριά της είναι ότι δεν είναι μόνη αλλά έχει παρέα και άλλες 12 χώρες.

Όπως έχουμε επισημάνει σε προγενέστερη αρθρογραφία μας ο Ερντογάν εδώ και χρόνια έχει εκδηλώσει την επιθυμία να συμμετάσχει η Τουρκία στους BRICS. Μάλιστα η κομπορρημοσύνη του τον είχε οδηγήσει στο να ζητήσει όχι μόνο την ένταξη της Τουρκίας στους BRICS αλλά και να απαιτήσει να προστεθεί στα αρχικά των BRICS και ένα Τ (https://tass.com 30/7/2018)  συμβολίζοντας έτσι την Τουρκία (https://www.hurriyetdailynews.com 29/7/2018). Καθ΄ όλο λοιπόν το διάστημα από το 2018, όταν και έγινε η   σύνοδος των  BRICS τότε στο Γιοχάνεσμπουργκ την οποία είχε παρακολουθήσει ο ίδιος ο Ερντογάν (www.frepen.gr  8/7/2023) ζητώντας μάλιστα να γίνει μέλος του μπλοκ και η Τουρκία (https://tass.com 30/7/2018), μέχρι και την ιστορική σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους στις 11 Ιουλίου 2023, τα ανοίγματα του Ερντογάν προς τους BRICS ήταν πολλαπλά και πομπώδη. Θετική ήταν επίσης από το 2018 και η στάση των τούρκων βιομηχάνων για ένταξη της χώρας τους στους BRICS καθώς έβλεπαν σημαντικές οικονομικές ευκαιρίες (www.trt.world.com 2018).

Μάλιστα στο διάστημα μεταξύ Μαΐου και Ιουλίου 2023 τουρκικές πηγές θεωρούσαν λίγο έως πολύ δεδομένη την τότε ένταξη της Τουρκίας στους BRICS. Στο πλαίσιο αυτό το πρακτορείο ειδήσεων Anadolu πρόβαλε δηλώσεις του «πατέρα» του ακρωνύμιου BRIC οικονομολόγου Jim O’ Neill σύμφωνα με τις οποίες  η Τουρκία αποτελούσε «το πασιφανές έθνος για ένταξη στους BRICS»  (https://www.aa.com 12/5/2023). Στη συνέχεια ακολούθησαν και άλλα δημοσιεύματα για την πιθανότητα ένταξης της Τουρκίας στους  BRICS (https://moderndiplomacy.eu 26/7/2023).

Έτσι παρά τα ερωτηματικά στον διεθνή τύπο για το πόσο σοβαρή ήταν πράγματι η διάθεση της Τουρκίας να ενταχθεί στους BRICS, τούρκοι αναλυτές έσκιζαν τα ιμάτιά τους για το πόσο σημαντική θα ήταν δήθεν για την ανθρωπότητα!!! η ένταξη της Τουρκίας στους BRICS.

H πιθανότητα ένταξης της Τουρκίας στους BRICS είχε αρχίσει να διαφαίνεται ήδη από τον Φεβρουάριο του 2024 σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση της ρωσικής προεδρίας των BRICS (https://tass.com/politics 19/2/2024) αλλά και από την επίσκεψη του Χακάν Φιντάν στην Κίνα στις 3 Ιουνίου 2024 (www.globaltimes.cn 3/6/2024). Επιπλέον λίγες μέρες μετά ο Χακάν Φιντάν συμμετείχε στη συνάντηση των υπουργών εξωτερικών των BRICS στο Nizhny Novgorod της Ρωσίας (www.dailysabah.com 11/6/2024).

Η νέα αποτυχία του Ερντογάν να πετύχει την τουρκική ένταξη στους BRICS οφείλεται πέραν των άλλων και σε διάφορους προβληματικούς χειρισμούς της Άγκυρας.

Έτσι η Ινδία, εκτός από την αντίθεσή της στη στενή σχέση Τουρκίας-Πακιστάν, δεν κρύβει την ενόχλησή της και για το γεγονός ότι o Ερντογάν ευθύς εξ αρχής είχε εκδηλωθεί ενάντια στον οικονομικό διάδρομο Ινδίας-Μ.Ανατολής Ευρώπης (IMEC) καθώς αμέσως μετά την υπογραφή του Μνημονίου Συνεργασίας για τον IMEC ο Ερντογάν ο οποίος βρισκόταν στο Νέο Δελχί για τη Σύνοδό Κορυφής των G-20 μαινόμενος αντέδρασε ως εξής: «Λέμε ότι δεν υπάρχει διάδρομος  χωρίς την Τουρκία. Η Τουρκία είναι μια σημαντική βάση παραγωγής και εμπορίου. Η πιο βολική γραμμή για την κυκλοφορία από τα ανατολικά προς τα δυτικά πρέπει να διέρχεται από την Τουρκία» (https://www.newarab.com 12/9/2023).

Ενοχλημένη με την Τουρκία είναι και η Κίνα καθώς λίγες μέρες πριν τη Σύνοδο του Καζάν το Πεκίνο προσέφυγε ενώπιον του ΠΟΕ κατά της Άγκυρας καθώς η Τουρκία επέβαλε δασμούς ύψους 40% στις εισαγωγές κινεζικών ηλεκτρικών οχημάτων στη γείτονα (www.globaltimes.cn 8/10/2024).

Αλλά και ο Πούτιν είναι εξαιρετικά ενοχλημένος με τα καμώματα του Ερντογάν  καθώς η Άγκυρα επέβαλε τις δυτικές κυρώσεις ενάντια στις ρωσικές τράπεζες. Και αυτό φάνηκε στο Καζάν καθώς η συνάντηση Πούτιν-Ερντογάν διήρκησε λιγότερο του αναμενομένου και ήταν σε εξαιρετικά ψυχρό κλίμα.

Και ο νοών νοείτω.

Νότης Μαριάς – Καθηγητής Θεσμών της ΕΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, πρώην Ευρωβουλευτής,

notismarias@gmail.com